تطبیق معنا میان دو اسم یکی در عصر حاضر (اثر DUNE) و دیگری کتابی کهن (کلمه کثیب در متنی مابعدالطبیعی-عرفانی)، موجب میشود درباره ابدیت بشر لحظاتی درنگ کنیم.
فیلم Dune – «تل ماسه» در سال ۲۰۲۲ به نمایش درآمد. داستان فیلم حول محور سرزمینی بیابانی، و کهکشانی که تغییراتی بنیادی در آن رخ داده و جهانی که محل نبرد برای کسب قدرت است.
از سوی دیگر کتاب رسالة الانوار اثر محی‌الدین ابن عربی در سده هفتم نگارش یافته است. در بخش های آغازین این اثر با عنوان [معرفت موطن(وطن)، و مواطن ششگانه] آمده است: «موطن محل اوقات است که در اوست، و باید که بدانی چون در آن موطن باشی که خدای از تو چه می خواهد در آن موطن. و موطن شش است: اول مقام «الست بربکم» است که ما از آن جدا شدیم. دوم موطن دنیاست که ما در اوییم. سیوم موطن برزخ است که بعد از مرگ بزرگ و مرگ کوچک به آنجا رویم. چهارم موطن آنجاست که ما را زنده کنند، و آن زمین سامره است. پنجم موطن بهشت و دوزخ است. ششم موطن کثیب، که بیرون از بهشت است.» (ابن عربی، محی الدین، رساله الانوار و رساله الی الامام الرازی، ترجمه نجیب مایل هروی، 1389، تهران: انتشارات مولی)
بر اساس اصول عرفانی محال است موجودی که پا به عرصه وجود گذاشته معدوم-نابود شود و انسان از دایره این قائده بیرون نیست. به عقیده ابن عربی انسان پس از بهشت و دوزخ وارد موطن دیگری خواهد شد به اسم «کثیب» و این لغت در زبان عرب به معنای توده ریگ و تپه شن و ماسه است که با معنای Dune انطباق دارد. البته ابن عربی این تقسیم بندی را بر اساس دیدگاه خاصی ارائه داده است که به ظن قوی تأویلی از آیه 14سوره 73 قرآن است. (یوم ترجف الارض و الجبال وکانت کثیبا مهیلا. ترجمه شعرانی: روزی که به زلزله در آید زمین و کوه ها و شوند کوه ها تلهای ریگ پراکنده.) این آیه وجهی جلالی داشته و میان دو عبارت آیه13: «طعام-عذاب» (در زبان غیر عرفی این لغت به معنای چیزیست که نفس طالب آن است) و آیه15: «رسول-شاهد» (به یک معنا فانوسی در میان انبوهی از تاریکی های نفس) واقع شده؛ میتوان اینگونه نتیجه گرفت: به جهت بخشندگی امرمطلق، انسان هر چه را طلب کند، برایش ایجاد خواهند کرد بواسطه خودش؛ تمام خواسته ها در نفس موجود است و روزی ظهور خواهند یافت. برخی طالب نزاع اند و برخی در جستجوی صلح. نفس قدرت و وسعت ایجاد هر دو را خواهد داشت؛ او زمان را شکل و مکان را معماری میکند تا شرایط ورودش را محیا کند. این حالت یکی از معانی خلود در دوزخ و بهشت است. جاودانگی در جهنم یعنی نزاعی دائمی میان نیروهای درونی فرد برای خروج-ظهور هر آنچه نفس به دنبال آن بوده و جاودانگی در بهشت بسط فردیت انسان و نفسی که خواهان صلح، سلب قدرت و به حداقل رساندن نزاع هاست.
در این فیلم به نوعی موارد فوق دیده میشود. البته تمام آنچه به نمایش درآمده مد نظر نگارنده نیست بلکه عنوان و برخی اشارات این احتمال را ایجاد کرد که آیا آینده بشری-موطن ششم در زمان حال-موطن دوم گوشهای از صورت خود را به ما نشان داده است یا نه؟
بدون دیدگاه